De onvrijwillige paus, de paus die geen paus wil zijn
De onvrijwillige paus? Ja, er is een paus geweest die echt, niet gelogen, geen paus wilde zijn. Er waren natuurlijk meer pausen die tegenstribbelden, maar die meenden daar geen bal van. Dat was valse bescheidenheid. Die werden paus en bleven paus. Niet deze: hij deed dat pausschap met tegenzin en trad af!
Pausen treden niet af, net als Engelse koningen en Japanse keizers. Ze sterven in het harnas. Niet letterlijk, want hoewel de pausen heel wat oorlogen gevoerd hebben, is er, voor zover ik weet, nooit een paus gesneuveld in een veldslag.
Maar geen regel zonder uitzondering. Er zijn een paar pausen afgetreden. En met aftreden bedoel ik hier vrijwillig aftreden. Niet gedwongen worden het pausdom op te geven. Er is bijvoorbeeld Paus Pontianus; die treedt wel vrijwillig af, maar niet omdat hij dat wil. Verre van dat. Hij wordt door de Romeinse keizer naar Sardinië verbannen. Daar sterft hij in de mijnen, maar door zijn aftreden is er wel al die tijd een paus in Rome. Dat aftreden telt voor mij niet.
Drie pausen
Rond 1415 is het weer eens een enorme puinhoop in de kerk. Er zijn drie pausen: Gregorius XII (gesteund door Duitsland en Italië), Benedictus XIII (gesteund door Spanje) en Johannes XXIII (gesteund door Frankrijk). Als gelovig katholiek moet je daar knettergek van geworden zijn. Gregorius is de wijste, die treedt af onder de voorwaarde dat alle pausen aftreden en er een nieuwe paus wordt gekozen. En zo geschiedt het. Dat vind ik niet echt vrijwillig: hij redt de situatie.
Vrijwillig aftreden?
Paus Johannes XVIII (1009) is afgetreden, maar we weten helemaal niets van deze paus. Was het vrijwillig? Geen idee.
En ja hoor, daar hebben we hem weer: Benedictus IX. Die is twee keer vrijwillig afgetreden, want hij heeft zijn baan twee keer verkocht. En als je wat verkoopt moet je het natuurlijk wel leveren. Dit is echt vrijwillig aftreden.
Dan is daar Celestinus V, die treedt in 1294, na 5 maanden pausdom, vrijwillig af. Hij maakt een decreet en schrijft daarin dat een paus af mag treden en vervolgens doet hij dat direct zelf. Over hem gaat dit verhaal. Sindsdien ligt in het kerkelijk recht vast dat een paus mag aftreden.
En natuurlijk kennen we allemaal Benedictus XVI. Hij is om gezondheidsredenen in 2013 afgetreden.
Dus uitzonderingen daar gelaten: pausen treden niet af. Bovendien om af te treden moet je wel eerst paus zijn.
Chaos in Rome
Dat is in 1292 een probleem. Het is een chaos in Rome; er wordt geplunderd, kerken worden beroofd en pelgrims vermoord. De kardinalen kunnen al twee jaar lang geen nieuwe paus kiezen; geen wonder want ze hebben allemaal verschillende, wereldse belangen. En om dan een geestelijk leider te kiezen, is een tikje lastig.
Het verhaal is dat na die twee jaar de koning van Napels langs komt en de grap maakt: “Dan nemen we toch Pietro del Morrone als paus.”
Of dat verhaal nu waar is of niet: ze gaan op zoek naar Pietro del Morrone.
Pietro del Morrone
Hem vinden is nog knap lastig. Pietro is een 80-jarige benedictijner monnik en kluizenaar; hij is een legende in Italië. Hij leeft ver weg, diep in een grot bovenop een berg.
Na lang zoeken vinden ze hem, verstopt in het struikgewas. Als je niet beter weet, denk je dat is een zwerver, vies met twee angstige ogen kijkend door een bos klittenhaar en een vuile baard. Al 25 jaar heeft hij niemand meer op bezoek gehad; het eten en drinken wordt altijd buiten zijn grot neergezet.
Maar ze hebben hem gevonden.
Celestinus V, de onvrijwillige paus
Het kost wat moeite om hem te overtuigen en om hem toonbaar te maken, maar dan wordt Pietro de Kluizenaar tot bisschop van Rome gekroond. Hij kiest als pausnaam Celestinus V.
Voor het eerst sinds eeuwen is daar een echte paus. Niet zo’n machtsgeile, vrouwen jagende, aristocratische zakkenvuller.
Celestinus is nogal een vreemde eend in de bijt in het door politieke en juridische belangenverstrengeling verscheurde pausdom.
Hij promoveert van een grot, van contemplatieve stilte naar een paleis waar de hoge corrupte geestelijkheid de tien geboden aan hun laars lapt.
De kerk is in die tijd, maar eigenlijk al sinds ongeveer 500, een kerk met een januskop. De ene kop is de heilige kop van echte gelovigen en monniken; de andere kop is de kop van de rijkdom en wereldlijke macht van de Kerk.
Een bizar groot verschil dus. De hoop is dat hij de Kerk kan hervormen en ontdoen van politieke invloeden. De hoop is dat hij die Augiasstal wel eens gaat uitmesten.
Jammer dan, na 5 maanden geeft hij het op. Als gelovig man red je het niet in een stad die van de hoogste tot de laagste bewoner leeft van het uitventen van het pausschap.
Arme Celestinus, hij moet zich gevoeld hebben als een van de martelaren, gegooid in de arena tussen de leeuwen. De arme man heeft geen schijn van kans in die slangenkuil van gekonkel in Rome.
Het idee dat een monnik, als paus met veel bidden en vasten de boel kan opruimen in Rome is wel heel naïef. Hiermee vergeleken is het kiezen van Trump een meesterzet.
Celestinus V treedt af.
Helemaal volgens de regels: hij schrijft eerst een decreet om een juridische basis te hebben en dan levert hij zijn spullen in.
Hij wordt geholpen bij het aftreden door de kardinaal die hem vervolgens opvolgt als paus Bonifatius VIII. Dus die heeft er belang bij dat het allemaal netjes geregeld wordt.
Die arme Celestinus zal gedacht hebben: “Mooi, alles is goed geregeld; ik kan eindelijk weer terug naar mijn grot in de bergen.”
Mis … . Bonifatius is niet gek; hij kent het klappen van de zweep van de politiek in Rome. Hij sluit hem op in een klooster. In een mooi kasteel, dat wel. Daar sterft Celestinus na een paar maanden, 81 jaar oud.
Hier vind je mijn contactformulier
Zo ga je naar mijn persoonlijke Facebook
Dit is mijn instagram account.
Op TikTok vind je me ook